مصرف ماهی و افسردگی  
افسردگی یکی از شایع‌ترین و ناتوان‌کننده‌ترین اختلالات روان‌پزشکی است که ازنظر اقتصادی و اجتماعی هزینه‌های زیادی را تحمیل جامعه می­نماید. از علائم افسردگی می‌توان به خلق افسرده، غمگینی، کاهش انرژی و ضعف عمومی، اختلال خواب، اختلال تغذیه، افکار پوچ، بیهودگی و بی‌ارزشی، افکار تکراری مرگ و اقدام به خودکشی اشاره کرد.محققان پیش‌بینی کرده‌اند  که تا سال 2030 افسردگی مسئول بسیاری از بیماری‌ها در جهان خواهد بود . طبق مطالعات انجام‌شده  افسردگی در افرادی که به‌طور مداوم ماهی مصرف می­کنند حدود 17 درصد نسبت به افرادی که ماهی کم‌مصرف می‌کنند کمتر است.
بیشتر درمان‌هایی که برای این بیماری در نظر گرفته‌شده است، رضایت‌بخش نبوده است و اثرات جانبی این درمان‌ها فراوان است. به همین دلیل محققان در پی پیدا کردن تغییری در سبک زندگی و یا برنامه غذایی برای پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به این بیماری هستند. یکی از راه‌های پیشگیری افسردگی و کمک به درمان تغذیه مناسب و به وجود آوردن عملکرد مناسب در سیستم عصبی است.محققان به این نتیجه رسیده‌اند که  امگا3، پروتئین باکیفیت بالا، ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در ماهی به درمان افسردگی کمک و مصرف مدام ماهی از بروز افسردگی پیشگیری می‌کند.
                                                                                                                                        
تأثیر امگا 3ماهی بر افسردگی
اسیدهای چرب غیراشباع که اغلب در ماهی‌های یافت می‌شوند، نقش مهم فیزیولوژیکی در انسان ایفا می‌کنند مصرف بالای ماهی می‌تواند خطر افسردگی را کاهش دهد. امگا 3 یکی از بهترین‌ها برای سلامت مغز است. این چربی‌های سالم در ماهی‌ها فراوان هستند، در درمان افسردگی دخالت دارند. امگا 3 برای ساختار و عملکرد مناسب غشای مغز و همچنین انتقال سروتونین و دوپامین از نوروترانسمیورها اهمیت دارد. عملکرد سالم هر دو این انتقال دهنده‌های عصبی برای حفظ سلامت مغز و جلوگیری از نشانه‌های افسردگی بسیار مهم است.
توانایی امگا 3 برای کاهش التهاب نیز ممکن است نقش مهمی در کاهش افسردگی داشته باشد. همچنین امگا ۳ موجود در ماهی باعث کاهش التهاب  و محافظت نورون‌ها در برابر استرس اکسایشی است. علاوه بر آن امگا 3 باعث ارتجاعی شدن رگ‌ها می‌شود و درنتیجه خون‌رسانی به مغز سریع و آسان‌تر می‌شود و همه درنهایت موجب آرامش خلق خوش در فرد می‌شود. مکانیسم عمل امگا 3 در پیشگیری از ابتلا به چنین بیماری‌هایی متعدد و خیلی از موارد آن هنوز ناشناخته است. اما می‌توان گفت که به‌عنوان‌مثال همچنین امگا 3 با بسیاری از برگ خریدها و گیرنده‌های مولکولی درروند حافظه، شناخت و منطق کنش متقابل دارد.
تأثیر تریپتوفان ماهی و افسردگی
تریپتوفان از اسیدهای آمینه ضروری که از طریق رژیم غذایی به بدن می­رسد و بدن انسان قادر به ساختن آن نیست. ماهی غنی از اسیدآمینه تریپتوفان است و در گونه‌های مختلف میزان آن متفاوت است. این اسیدآمینه در ساختمان بسیار از پروتئین‌ها وجود دارد همچنین در ساخت برخی میانجی‌های عصبی مانند سروتونین نقش دارد درواقع پیش ساز سروتونین است  که در این فرآیند تریپتوفان به‌عنوان جزئی از پروتئین با هیدروکسیلاز تریپتوفان به‌عنوان یک واکنش‌دهنده شیمیایی ترکیب می‌شود. نتیجه این واکنش تولید سروتونین است.
سروتونین قادر به عبور از سد خونی مغزی نیست، از این رو هر سروتونینی که برای فعالیت مغز لازم است باید در مغز تولید شود. وجود سروتونین در مغز موجب کاهش اضطراب و افسردگی است. همچنین با تأثیر مستقیم بر سطح خلق‌وخوی، آن را بهبود بخشیده و شورونشاط را به ما بازمی‌گرداند. افسردگی با سطوح پایین سروتونین ارتباط دارد به‌طوری‌که با کاهش این انتقال‌دهنده عصبی که گاهی با عنوان هورمون نام‌برده می­شود افسردگی و بیماری‌های روانی تشدید میابد.
 
تأثیر تیروزین ماهی بر افسردگی
یکی دیگر از اجزای ماهی که برای کمک به درمان افسردگی اهمیت دارد اسیدآمینه غیرضروری تیروزین است. اهمیت مصرف ماهی از این نظر که علاوه بر رساندن مستقیم این اسیدآمینه به بدن با فراهم کردن پیش ساز آن فنیل آلانین که یک اسیدآمینه ضروری است برای بدن این امکان ساخت تیروزین برای بدن را هم فراهم می­کند.
اسیدآمینه تیروزین در بدن  حاصل اثر آنزیم فنیل آلانین هیدروکسیلاز بر روی اسیدآمینه فنیل آلانین است. یک اسیدآمینه است که در برخی از ماهی‌ها نسبت به دیگرگونه‌های معمولی فراوان است. تروزتین پیش ماده دوپامین، کاتلول آمین‌ها، ملانین‌ها و هورمون های تیروئید است.  نبود تیروزین بی‌نظمی‌های  در این سیستم‌ها به وجود می‌آورد که  با  مشکلات روانی، ازجمله افسردگی همراه است.
                                                                                                                                           
تأثیر ویتامین‌های گروه B  و ویتامینC   ماهی در افسردگی
ماهی منبع مناسبی از انواع ویتامین‌های گروه B است. مطالعات نشان داده‌اند ویتامین‌های گروه B در دزهای بالا مانند داروهای ضدافسردگی عمل می‌نمایند و فعالیت آنزیم مو نو آمین و اکسید از را کاهش می‌دهند. کمبود ویتامین‌های گروه B اختلالات روحی و روانی مانند افسردگی، دمانس، آلزایمر و استرس‌های روحی و روانی را به وجود می­آورد.
برخی ویتامین‌های گروه B مانند فولات، ویتامین B12 و ویتامین B6 در حفظ پیوستگی DNA، سنتز DNA، پروتئین­ها، فسفولیپیدها و نوروترانسمیترهای مانند سروتونین و همچنین در متابولیسم هموسیستئین (محصول جانبی متابولیسم متیونین ) نقش مهمی دارند. کمبود ویتامین‌های گروه B با افزایش سطح هموسیستئین خون، باعث کاهش اس آدنوزین متیونین شده که در متابولیسم سروتونین اختلال ایجاد می کند که نتیجه آن کاهش اختلالاتی نظیر استرس، افسردگی، وسواس و خشم بیش از حد است.
در مطالعات مختلف ویتامین C اثر مثبت (به دلیل اثرات آنتی اکسیدانی آن) در مواجه با استرس های جسمی و روحی نشان داده شده است. غلظت این ویتامین در مغز زیاد است و به نظر می‌رسد در تنظیم فعالیت‌های عصبی نقش دارد. به علاوه این ویتامین دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است.
تأثیر منیزیم  و منگنز ماهی و افسردگی
منیزیم ازلحاظ فراوانی، دومین کاتیون داخل سلولی به شمار می‌رود و یکی از مواد معدنی مهم ماهی  و در بسیاری از فرآیندهای هوازی و غیر هوازی سلولی نقش دارد. فعالیت بسیاری از آنزیم‌های سیستم عصبی به این ماده معدنی وابسته است.مطالعات نشان می‌دهند کاهش منیزیم پلاسما باعث افزایش اضطراب و رفتارهای ناشی از استرس می‌شود کاهش نسبت منیزیم به کلسیم ترشح کاته کالامین ها را در پاسخ به استرس افزایش داده باعث ایجاد تغییراتی در پاسخ بدن به استرس خواهد شد. همچنین منیزیم کو فاکتور آنزیم ترپتوفان هیدروکسیلاز است که در اتصال سروتونین به گیرنده خود نقش دارد.
منگنز برای استفاده مناسب از ویتامین‌های ب-کمپلکس و ویتامین ث موردنیاز است. منگنز همچنین در تشکیل اسیدهای آمینه نقش دارد و به همین دلیل، کمبود آن می‌تواند به کاهش سطح ناقل‌های عصبی و درنتیجه افسردگی منجر شود. این عنصر معدنی  تثبیت قند خون و جلوگیری از تغییر حالت‌های مداوم نیز کمک می‌کند.

نویسنده: مهندس سکینه ابراهیمی،کارشناس ارشد شیلات